Ik had het natuurlijk al lang moeten lezen, maar [willekeurig niet ter zake doend excuus]. Maar ook.. allemachtig lieve mensen, er is echt niet door te komen!
Het goede aan het iOverheid-rapport is dat de WRR een beschouwing over alle ICT-gerelateerde ontwikkelingen en projecten heen legt en daarmee op een iets abstracter niveau kijkt naar wat er eigenlijk gebeurt. Het volgende citaat is wat mij betreft de kern van het rapport:
“Wie verder kijkt dan de in het kader van de eOverheid ingevoerde applicaties en digitaliseringslagen ontwaart een kluwen aan informatiestromen die zich een weg banen binnen en tussen de verschillende overheden, in de relatie burger-overheid en daarbuiten. Informatie en hoe hierop te sturen vormt echter nauwelijks een expliciet benoemd speerpunt binnen het overheidsbeleid. Stapje voor stapje, besluit na besluit, vormt er zich in de dagelijkse praktijk een informatie-Overheid zonder dat hier een overkoepelende visie of besef op het niveau van de politieke aansturing aan ten grondslag ligt. De paradox van de iOverheid bestaat erin dat de overheid een iOverheid opbouwt waar ze zelf het bestaan niet van afweet.”
Wat ik wel sterk vindt is de indeling in stuwende (veiligheid, efficiency, effectiviteit), verankerende (privacy, keuzevrijheid) en procesmatige (transparantie, accountability) beginselen om keuzes voor informatisering mee af te wegen. Daarbij zie je dat investeringsbeslissingen en beleidsbeslissingen rondom ICT vaak genoemen worden vanuit de stuwende beginselen, waarbij de verankerende en procesmatige niet evenredig aan bod komen.
In het algemeen overleg over ICT-onderwerpen in de Tweede Kamer op 1 maart werd het iOverheid rapport mondjesmaat behandeld (https://zoek.officielebekendmakingen.nl/dossier/26643/kst-26643-229?resultIndex=0&sorttype=1&sortorder=4). Men slaat eigenlijk alleen aan op de meest concrete aanbeveling in het rapport: het opzetten van een iAutoriteit.
En daar heb je het precies te pakken. Mensen zijn op zoek naar concrete dingen. Vergelijk de discussie over “mobiliteitsconcepten”. Allerlei goeroe’s houden zich al jaren bezig met het mobiliteitsconcept, waarin er allerlei manieren zijn om van a naar b te komen, inclusief het besef dat je eigenlijk helemaal niet van a naar b hoeft, want in het kader van Het Nieuwe Werken lekker thuis kan blijven. Maar uiteindelijk denken de meeste van ons nog steeds in termen van auto’s, fietsen en treinen en kunnen we eigenlijk de keuzevrijheid die je krijgt bij “mobiliteitsconcepten” helemaal niet aan. En zo denkt de overheid (en de Tweede Kamer) in termen van systemen en koppelingen in plaats van aan informatiestromen en verankerende beginselen.
De aanbeveling om een bewuste afweging tussen stuwende, verankerende en procesmatige beginselen is dus een fantastisch idee, maar ik zie het nog niet in een willekeurig beleidsrapport terugkomen. Ook wordt gesuggereerd om “grenzen aan de groei te stellen”… maar hoe dan? als de iOverheid stapje voor stapje, besluit voor besluit ontstaat, hoe stel je dan grenzen?
Als oplossing daarvoor wordt in instituten gedacht als een “permanente commissie voor de iOverheid”, een “iPlatform” en een “iAutoriteit”. Aan de hand van de kamerbehandeling heb ik niet de indruk dat die er gaan komen, dus verwordt het iOverheid rapport tot een intellectuele discussie over beginselen. Maar… ik moet toegeven: iedereen heeft het tegenwoordig over de iOverheid in plaats van de e-overheid! Lekker concreet.
P.S.: mijn complimenten voor de enorme hoeveelheid verzameld materiaal in het kader van het rapport.