De creativiteit in deze wereld gaat naar de haaien als het zo doorgaat met copyright-wetgeving. Dat is ongeveer wat Lawrence Lessig in Free Culture betoogt.
Waarom Gaat Het Mis?
– Al het creatieve werk is beschermd. Als ik iets op papier krabbel heb ik daar copyrights op, zonder dit aan te hoeven vragen (dus ook op deze tekst). Niet alleen het kopieren/vermenigvuldigen van beschermd werk is strafbaar, het is ook beschermd om iets af te leiden van creatieve werken, bijvoorbeeld een parodie op Mickey Mouse te maken.
– De termijn waarin het beschermd is, is de afgelopen decennia steeds verder verlengd (11 keer in 40 jaar). In Amerika: 95 jaar na publicatie voor werk vervaardigd door een bedrijf of anders 70 jaar na overlijden van de auteur. Nederland: 70 jaar na overlijden van de auteur.
– De escape clausule heeft in veel gevallen geen waarde. Er is een escape clausule genaamd “fair use”, die ervoor zorgt dat je vrij mag citeren van bepaald werk of voor eigen gebruik mag kopieren. Echter, als je zelf bepaalt dat iets fair use is, dan kun je nog steeds een rechtszaak tegemoet zien van een groot bedrijf met een flinke juridische afdeling. Het alternatief is lief vragen of je het mag gebruiken met de mogelijkheid op een negatief antwoord.
– De schadebedragen die geclaimd kunnen worden bij misbruik van auteursrecht zijn absurd hoog en lopen in de miljoenen. Lessig beschrijft wat studenten die aangeklaagd worden voor enige miljoenen omdat ze een zoekmachine hadden gebouwd die toevallig mp3’s op het universitaire netwerk indexeerde. Grof gezegd kun je beter een cd stelen in de winkel dan hem downloaden op internet.
– In toenemende mate zijn de media in handen van een kleine groep Hele Grote Bedrijven, zoals Fox, Time Warner, Disney etcetera. Stuk voor stuk bedrijven die hun intellectuele eigendommen zoveel mogelijk willen beschermen. En de middelen daarvoor hebben. Lessig zegt hierover: “Never in our history have fewer had a legal right to control more of the development of our culture than now.”
Hoe heeft het zo ver kunnen komen.. Lessig beargumenteert dat de recente ontwikkelingen breken met een lange traditie waarin de auteursrechten beperkt werden omwille van het publieke goed en waarin ook het recht van de politiek om hierin te interveni?ɬ´ren beperkt werd. Dat met deze traditie wordt gebroken (volgens Lessig met name door de belangen van mediamagnaten) zorgt ervoor dat de creativiteit van onze cultuur wordt beperkt. Dat moet anders: “A society that defends the ideals of free culture must preserve precisely the opportunity for new creativity to threaten the old.” Hij laat zien dat veel van de huidige mediamagnaten precies zijn ontstaan door met nieuwe technologie?ɬ´n en creativiteit oude idee?ɬ´n beter te maken. Diezelfde mediamagnaten doen er nu alles aan om dit tegen te houden.
Lessig introduceert een aardig model dat laat zien welke krachten ervoor zorgen dat een markt in evenwicht blijft. Er zijn vier duidelijk aanwezige krachten:
– de wet: de overheid kan reguleren wat wel en niet mag binnen een bepaalde markt (bijvoorbeeld kartelvorming of het beschermen van eigendomsrechten)
– de markt: de markt reguleert zichzelf door vraag en aanbod (bijvoorbeeld door het zich uit de markt prijzen van aanbieders of het introduceren van concurrentie)
– architectuur: beschikbare technologie of inrichting van een markt zorgt voor evenwicht (bijvoorbeeld: vroeger zorgden de hoge kosten van boeken drukken ervoor dat niet iedereen zomaar iets kon kopieren)
– normen: ons eigen gevoel voor “goed en kwaad” zorgt ervoor dat we ons op een bepaalde manier gedragen (bijvoorbeeld dat het niet netjes is om plagiaat te plegen en dat bestraft wordt door je collega’s in de academische wereld).
In een evenwichtssituatie werken deze krachten op elkaar in. Echter, door het introduceren van nieuwe technologie?ɬ´n of het wijzigen van wetgeving kan een andere balans in een markt ontstaan, zoals nu het geval bij creatieve werken als film, muziek en boeken.
Het boek is qua wetgeving geschreven vanuit de Amerikaanse situatie, maar de Europese situatie verschilt daar weinig van, omdat Amerika het Europese model heeft overgenomen en Europa momenteel de termijnverlengingen van Amerika volgt.
In mijn beeld is de Europese media-industrie wat gefragmenteerder dan de Amerikaanse. Maar ook hier zijn ongetwijfeld voorbeelden genoeg van kritische uitingen die in de kiem gesmoord worden door media-belangen. Zoals hier beschreven: http://www.hetvrijevolk.com/?pagina=4192&titel=Nederlandse_hypocrisie_rond_Rupert_Murdoch_
Wat te doen volgens Lessig:
– meer formaliteiten introduceren om het auteursrecht op bestaande werken vast te leggen, te vernieuwen en te duiden;
– de geldende termijn voor auteursrecht verkorten;
– duidelijker maken wat fair use is (mijn vertaling);
– soepeler worden in het delen van muziek via peer to peer toepassingen;
– een heleboel advocaten ontslaan (als in: het kost een heleboel geld om elkaar kapot te procederen op auteursrechten, maar het zorgt voor een hele industrie aan auteursrecht-advocaten. Minder advocaten op dit soort onderwerpen inzetten scheelt een boel gedoe).
Lessig heeft zijn best gedaan (en dat is erg zacht uitgedrukt) om de verdere verlenging van termijnen tegen te gaan in de zaak Eldred vs. Ashcroft. Sneak preview: hij heeft verloren.
Lessig hekelt niet alleen de bestaande wetgeving, hij introduceert ook een alternatief. Lawrence Lessig is oprichter en CEO van Creative Commons, een organisatie die nieuwe licentiemodellen introduceerde waardoor een auteur zelf kan kiezen voor minder strenge rechten op zijn werken dan in de wet vastgelegd. Een deel van mijn foto’s op Flickr is onder een Creative Commons licentie geplaatst, waardoor het bijvoorbeeld voor anderen vrij is ze te gebruiken op hun eigen site. Handig: met enkele klikken verander ik de licentie op mijn werken van “all rights reserved” naar “some rights reserved”. Onhandig: ik kan het ook weer terug veranderen, waardoor het wat gevaarlijk is om gebruik te maken van CC-gelicenseerde foto’s.
Er zijn uiteraard wat tegengeluiden op Free Culture. Ene Rita J. Jenkins zegt op Amazon: “[..] I COULD NOT DISAGREE MORE with this Professor, another communist loosing himself and his ideas on our society. [..] Instead of only lengthening the term of Copyright for twenty years and then giving my creation away, they should let me and my family own it forever. [..] When is the BIG SCHOOL MONOPOLY with all their pie in the sky professors going to stop blaming BIG BUSINESS for all societies evils when in this case my copyright is all I have to support my family. [..]” Hmm.. haar taalgebruik wekt niet echt sympathie bij mij op, maar het punt is dat zij en haar gezin rond moeten komen van de mogelijkheid om haar auteursrechten te exploiteren.
One Man’s View ziet het copyright gebeuren als ondergeschikt aan Grotere Problemen: “In reviewing his arguments, the author admits to not demonstrating a decided decrease in creativity due to copyright extension. And that is a problem with the book. ” En verder: “Far more persuasive in terms of suppressing the free advance of ideas in our society is the growth of mega-corporations squeezing out small producers of cultural content and homogenizing our culture. Within such huge organizations independent voices like journalists are controlled or silenced. The free and widely disseminated exchange of ideas so vital to a vibrant democracy is hurt by the massive consolidation of the media intent on not offending and accommodating the status quo.”
Ik kwam langzaam op gang. Het boek leest niet heel gemakkelijk en af en toe word ik kriegelig omdat ik het gevoel krijg dat me iets opgedrongen wordt. “Free Culture is a thought-provoking read, though at times it slows under the weight of repetition”, aldus Christianitytoday.com. Wees gerust: verderop in het boek wordt het beter.
http://www.free-culture.cc/ : Offici?ɬ´le Free Culture site
http://www.creativecommons.org: Creative Commons site
http://en.wikipedia.org/wiki/Free_Culture_%28book%29
http://www.freeculture.nl/online.htm: Nederlandse Free Culture site
http://randomfoo.net/oscon/2002/lessig/free.html : Presentatie over Free Culture
http://www.lessig.org/: Lessig’s site.